Observations on the work of visual artist Harry Meijer
Harry Meijer (b. 1952) is an acclaimed photographer who records the world with an eagle eye. Growing up in Amsterdam in a family with four brothers, there was nothing in his early years to hint that he would one day spread his wings into photography and art. Art and culture played no role in their home life; however, one day, one of his brothers happened to show him a blown-up photograph of gashes in the side of a ship. The beauty of an insignificant piece of metal, of a pure form rendered solid, came as a revelation. Photography struck him as a magical craft that contradicted the world as he knew it. That world beyond beckoned, and he chose photography.
Harry Meijer subsequently enrolled at the Rietveld Academie (Amsterdam, 1970-1975). Passionate about their subject, his teachers there were interested less in instructing and more in encouraging students to explore for themselves. In his initial year, Harry tried painting for the first time and found it to be a liberating medium in which he could give his imagination free rein. The exploration of forms, materials and technical possibilities was a creative adventure, and his bent for precision garnered praise.
From 1977 until 1980, Meijer studied at the Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam, specialising in visual communication. He made several films during his period at the academy and also completed his first paintings. In 1980 he teamed up with Hans Aarsman to co-found Plaatwerk, a journal devoted to social photography, and also established himself as an independent photographer. In 1982 he and Aarsman were commissioned by the Rijksmuseum to produce a series of documentary photographs.
Meijer's first forays into painting (1976) are miniature works, without pretension, arising from a spontaneous process. Still lifes, trompe l’oeils, a chequered tablecloth with a splintered match – all appear contorted, heightening the surrealism. Like a stage director, Harry Meijer moulds his own world and gives us a glimpse, as it were, into his subconscious. Untitled, these pieces remain mysterious to others. At this point in his career, photographic commissions still dictated Meijer's schedule, but that changed in the late eighties (1988-89), when he began renting a studio in central Amsterdam. Here, he had full freedom to pursue his own interests. This energetic and liberating process resulted in countless large compositions on paper, and afforded a welcome diversion from the pressures of photographic work.
Whereas photography took up all Meijer's time between 1990 and 2010, leaving him almost no opportunity to paint, in 2010 he changed artistic course and began concentrating fully on his painting. Eschewing beauty and sentimentality, these works nevertheless occasionally contain anecdotes from his youth. At other times they come across as grisly or dark, although paintings such as Take off your skin (2011) should be understood more as a reaction to all the smiling portraits Meijer had to shoot.
In his work as a painter, Meijer likes to play with fire and uses provocative motifs. His painted riddles and rebuses evoke a complex world where nothing is what it seems. His imagined world is anything but sweet and serene; instead, his carefully composed representations reveal a rich imagination and an enthusiastic drive to simultaneously divert and disrupt. A good example is Geluk is een tafel ('Happiness is a table'), painted in 2011, where artillery units stand idle atop a table, underneath which is a toy-scaled castle. This self-regulation proved infectious. He plays tricks with proportions, perspectives, compositions; he conjures situations that seem inherently surreal and staged, as in the painting Theater van het evenwicht ('Theatre of balance', 2016), fashioning an alienating world utterly different from that recorded by the camera. Rather than impelling or preaching to the viewer, Meijer leaves scope for personal associations and emotions. Within his work, different elements dovetail like pieces of a puzzle. In Stop counting (2017), for example, two dogs and a canine skeleton converge in a numbered colouring picture, inviting the viewer to form their own associations.
When Meijer puts brush to canvas, he has already decided what to paint. He allows a story to gestate in his mind for several days and then carefully plans it out in the studio. For inspiration, he turns to his lifelong love of nature, the cinema, literature and opera, which inform his motifs and pictorial quotations. This is a subtle art, calling on all his powers of precision. If he is unhappy with how a picture turns out, he simply paints over it. And when, after critical examination, he judges a painting to be finished, then it is well and truly finished. Harry Meijer has a knack for devising paradoxical titles for his works – titles that read like lines from a film script. They elicit expectations, but above all questions. In the spirit of the great Magritte, Meijer employs humour to parry all attempts to pin him down.
Meijer's work is indebted in part to the Dutch guiding lights of his academy years, including Reinier Lucassen, Alphons Freijmuth and René Daniels, and it is with these painters that he feels a real kinship. His classic art historical heroes (Van Gogh, Soutine, Picasso and Freud) form the subject of a 2015 painting, depicting them seated companionably in a car, with Rembrandt at the wheel, comically titled 10 eyes, 9 ears.
Ik had een brug in gedachten ('I had a bridge in mind', 2017), by contrast, is a masterpiece of aggressive movement, a power struggle of mythic proportions between man and nature. The bridge spanning a mountain gorge indicates a dizzying scale. But is this the Biblical Jacob wrestling with the angel, or is a bird's (a northern gannet) aerodynamic strength winning out over human muscle power? Or is it Harry Meijer himself, locked in a battle with his mirror image?
Meijer's work provokes widely diverging reactions. Everyone sees something different and in the end it is the viewer who fills in the narrative. As his paintings have grown more complex and technically demanding, each work poses a new challenge, a visual test. In terms of painting technique, Meijer alludes particularly to Chaïm Soutine and Lucian Freud, for whom not only the representation, but the texture of the paint was vital. Their ostensibly painterly style, in which every brush stroke is modelled with masterful exactitude, is what Meijer aspires to.
A leitmotif throughout Meijer's oeuvre is the perception of sight. In his 2018 painting De gejaagdheid van een ogenblik ('The restlessness of a blink of an eye’) we see a layered composition of grids strewn with various references to this perception, from the all-seeing eye to the blind human or animal eye. Harry Meijer plays a deft game around this tantalising theme of seeing and being seen, and he is by no means played out.
Gerda J. van Ham,
Art historian, journalist
October 2018
Kanttekeningen bij het werk van Harry Meijer, beeldend kunstenaar
Harry Meijer (1952) is een gelauwerd fotograaf met een arendsoog voor de wereld om hem heen. Opgegroeid in een Amsterdams gezin met vier broers, wees niets er op dat hij zijn vleugels zou uitslaan in de fotografie en de beeldende kunst. Kunst en cultuur speelden thuis geen rol. Per toeval liet één van zijn broers een uitvergrote foto zien van scheuren in een scheepswand. De schoonheid van een onbenullig stuk metaal, puur een vorm in harde materie was een openbaring. Hij ontdekte de fotografie als een magisch vak dat haaks stond op de hem vertrouwde wereld. De buitenwereld wenkte, hij koos voor de fotografie.
Harry Meijer gaat studeren aan de Rietveld Academie (Amsterdam, 1970-1975) en krijgt les van bevlogen docenten die hem niet zo zeer willen onderwijzen, maar juist aansporen alles zelf te ontdekken. In het basisjaar gaat hij voor het eerst schilderen; een bevrijdend medium waar zijn fantasie de vrije teugel krijgt. Het ontdekken van vormen, materialen en technische mogelijkheden is een creatief avontuur. Zijn hang naar precisie wordt gewaardeerd.
Meijer doorloopt van 1977 tot 1980 de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten (Amsterdam), met als specialisatie visuele communicatie. Op de Rijksacademie maakt hij een aantal films, in die zelfde tijd ontstaan ook zijn eerste schilderijen. In 1980 richt hij samen met Hans Aarsman Plaatwerk op, een tijdschrift voor sociale fotografie en vestigt hij zich als zelfstandig fotograaf. In 1982 krijgt hij, ook met Aarsman, de Rijksmuseum opdracht voor documentaire fotografie.
De eerste schreden in de schilderkunst (1976) hebben geen pretenties, maar ontstaan spontaan, op miniatuurformaat. Stillevens, trompe l’oeils, een geblokt tafelkleed met afgebroken lucifer: het beeld wordt steeds opgerekt en daardoor oogt het surrealistischer. Als een toneelregisseur geeft Harry Meijer zijn eigen wereld vorm, alsof er een luikje opengaat in zijn onderbewuste. Hij geeft het werk geen titels en houdt het geheim voor zijn omgeving. Zijn fotografische opdrachten bepalen nog steeds zijn agenda. Dat verandert eind jaren tachtig (1988-1989) als hij een schildersatelier huurt in hartje Amsterdam, een ruimte waar hij volledig zijn eigen gang kan gaan. Het energieke en bevrijdende proces leidt tot talloze grote composities op papier. Een goede afleiding voor de hectiek van het fotograferen.
Tussen 1990 en 2010 wordt Harry Meijer geheel en al in beslag genomen door de fotografie en vindt hij nauwelijks tijd om te schilderen. Vanaf 2010 maakt hij een artistieke ommezwaai en concentreert hij zich volledig op zijn werk als schilder. Het mag vooral niet te mooi worden of sentimenteel, ook al slipt er wel eens een anekdote doorheen uit zijn jeugd. Dat zijn werk soms grimmig of bruusk uitvalt, zoals Take off your skinn (2011) is eerder een reactie op de glimlachende mensen die Meijer zo vaak moest fotograferen.
In zijn werk als schilder speelt Meijer graag met vuur en provoceert met zijn motieven. In zijn geschilderde raadsels en rebussen doemt een complexe wereld op, waarbij hij de kijker graag op het verkeerde been zet. Zijn gefantaseerde wereld is verre van lief en vredig. Er zit in die met zorg gecomponeerde verbeelding een rijke fantasie die overloopt van enthousiasme om de kijker te vermaken en te ontregelen. Zoals Geluk is een tafel, uit 2011, waar de artillerie boven op de tafel werkloos is opgesteld, terwijl onder de tafel een kasteel staat in speelgoedformaat. Die zelfregulering werkt aanstekelijk. Hij goochelt met verhoudingen, perspectieven en composities. Situaties die per definitie surreëel aandoen, alsof ze voor het theater zijn bedoeld, zoals zijn schilderij Theater van het evenwicht (2016) Een vervreemdende wereld, die zo anders is dan die wordt vastgelegd door de camera. Meijer dringt de kijker niets op, wil niet belerend overkomen en geeft ruimte voor eigen associaties en emoties. In zijn werk schuiven verschillende onderdelen als puzzelstukjes in elkaar. Een mooi voorbeeld is Stop counting uit 2017, waarbij twee honden en een hondenskelet samenvallen tot een inkleurplaat met getallen. De kijker kan al associërend zelf aan de slag.
Als Meijer aan het werk gaat, weet hij wat hij wil gaan schilderen. Dat verhaal zoemt al dagen in zijn hoofd rond en is zorgvuldig voorbereid in zijn atelier. Zijn liefde voor de natuur, film, literatuur en opera vormen een constante in zijn leven. Aan deze inspiratiebronnen ontleent Harry Meijer ook graag zijn motieven en beeldcitaten. Dat luistert nauw. Ook hier is zijn hang naar precisie essentieel. Als het beeld hem uiteindelijk niet bevalt, penseelt hij er gewoon met andere verf over heen. Als het schilderij na kritisch te zijn beoordeeld af is, dan is het ook voltooid. Hij is een meester in het vinden van paradoxale titels, titels die lezen als een filmscript. Er worden verwachtingen gewekt, maar vooral veel vragen opgeroepen. In de geest van de grote Magritte, is ook Harry Meijer met een humoristische kwinkslag verre van eenduidig.
Meijer is ondermeer schatplichtig aan het werk van Reinier Lucassen, Alphons Freijmuth en René Daniels, Hollandse schilders uit zijn academietijd. In dit gezelschap voelt hij zich op zijn gemak. Zijn klassieke helden uit de kunstgeschiedenis (Van Gogh, Soutine, Picasso en Freud) schilderde hij, in 2015, gebroederlijk met elkaar in de auto, met Rembrandt achter het stuur, onder de komische titel: 10 eyes, 9 ears.
Ik had een brug in gedachten (2017), is een meesterwerk van agressieve beweging. Een krachtmeting tussen mens en natuur met mythische proporties. De brug die dwars over een bergkloof staat, geeft de duizelingwekkende dimensie aan. Is hier Jacob uit de Bijbel in gevecht met de engel, of overwint de vogel (Jan van Gent) met zijn spankracht, de gespierde mens? Of is het Harry Meijer zelf die vecht met zijn spiegelbeeld?
De reacties op zijn werk lopen sterk uiteen, iedereen ziet iets anders. Uiteindelijk maakt de kijker het verhaal af. Zijn werk wordt steeds complexer en vergt ook meer technische vaardigheden. Die uitdaging stelt hem visueel steeds weer op de proef. Als het op schildertechniek aankomt, verwijst Harry Meijer graag naar Chaïm Soutine en Lucian Freud. Niet alleen het beeld, maar ook de textuur van de verf is belangrijk. Hun ogenschijnlijk losse stijl van schilderen, waarbij elke penseelstreek met een razendknappe exactheid wordt gemodelleerd, is zijn streven.
De perceptie van kijken is een leidmotief in zijn hele oeuvre. In 2018 schildert hij De gejaagdheid van een ogenblik, een gelaagd schilderij met rasters waarin diverse verwijzingen naar onze perceptie opduiken, van het alziend oog tot het blinde oog bij mens en dier. Harry Meijer speelt hoog spel met dit tantaliserende thema van kijken en bekeken worden en is nog lang niet uitgespeeld.
Gerda J. van Ham,
Kunsthistorica, journalist
Oktober, 2018